Tojady

Tojady (Aconitum) to pięknie kwitnące o tej porze roku, chronione i w większości zagrożone gatunki flory Polski.  Rodzaj Aconitum reprezentowany jest w Polsce przez 13 dziko występujących taksonów, w tym 5 podgatunków. 

Oprócz tego występują gatunki i podgatunki mieszańcowe, co zwiększa liczbę dziko występujących taksonów do 25 (wg Mitka 2003 r., Rodzaj Aconitum w Polsce i krajach ościennych). W naszym kraju tojady występują głównie w Karpatach i Sudetach, rzadko na niżu. 

Są to okazałe byliny, nawet do 2 m wysokości, należące do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Ich kwiaty, zebrane w gęste kwiatostany, na ogół mają zabarwienie od ciemnoniebieskiego do fioletowego. Wyjątkiem w naszej florze jest tojad lisi (Aconitum lycoctonum, Aconitum vulparia), który ma kwiaty z kolorze żółtym. 

Wszystkie tojady mają charakterystyczne, grzbieciste kwiaty złożone z 5 zabarwionych działek kielicha, z których górna i na ogół największa przypomina kształtem hełm. Korona jest niewidoczna, ukryta w hełmie, dwa górne płatki przekształcone są w miodniki, pozostałe są silnie zredukowane lub ich brak.

Kwiaty zapylane są głównie przez trzmiele długopyszczkowe, które łatwo docierają do nektaru. Owocem są mieszki zawierające nasiona często o oskrzydlonych krawędziach. Rozsiewane są przez wiatr lub stopniowo wysypują się z pękniętych mieszków.

Tojady są roślinami silnie trującymi. Zawierają liczne alkaloidy, w tym akonitynę. Akonityna należy do najszybciej i najsilniej działających trucizn. W stężeniu toksycznym wywołuje drętwienie, arytmię i śmierć z powodu zatrzymania oddechu. 

W małych dawkach akonityna była stosowana m.in. w leczeniu nerwobólu twarzowego. Jednakże ze względu na niebezpieczeństwo przedawkowania akonityna została wycofana z lecznictwa wielu krajów. 

Tojady od dawna mają też zastosowanie w uprawie ogrodowej – uprawiane są dla oryginalnych, barwnych kwiatów. Większość gatunków, wymaga wilgotnej i żyznej gleby oraz słonecznego lub półcienistego stanowiska. 

Pamiętajmy, żeby nie pozyskiwać roślin ani ich części (w tym nasion) ze stanowisk naturalnych.