Piwonie drzewiaste

Piękno tych niezwykłych kwiatów zachwyca ludzi od starożytności. Historia ich uprawy rozpoczęła się ok. 4000 lat temu w kraju ich naturalnego występowania, tj. w Chinach. Początkowo piwonie drzewiaste zdobiły tylko ogrody cesarskie, gdzie traktowano jej jako ważne rośliny lecznicze i ozdobne. Dopiero w czasach dynastii Tang (618-907 n.e.) piwonie zaczęły rozprzestrzeniać się w ogrodach niemal całego imperium. 

Te barwne kwiaty pokochali również Japończycy, pomimo faktu, że na Wyspach Japońskich nie występuje żaden rodzimy gatunek piwonii drzewiastej. W VIII wieku n.e. zostały sprowadzone przez mnichów buddyjskich jako cenne rośliny lecznicze.  Przez następne kilkaset lat piwonie drzewiaste sadzono w japońskich ogrodach świątynnych i dworskich jako rośliny ozdobne, ale ich uprawa stała się powszechna dopiero w okresie Edo (1603-1868). Głównymi ośrodkami uprawy i rozmnażania stały się miasta Tokio i Kioto, a także zachodnie prefektury nadmorskie Niigata i Shimane.   

W sztuce japońskiej wiele kwiatów i zwierząt powiązanych jest w pary, które z kolei przyporządkowane są konkretnej porze roku. Piwonie drzewiaste symbolizują okres późnej wiosny i początek lata (odmiennie od astronomicznego lata w Europie, japońskie lato trwa od 5 maja do 6 sierpnia). Towarzyszącymi im zwierzętami są najczęściej paw, złoty bażant lub lew.  Piwonia (jap. shakuyaku) była ulubionym kwiatem japońskiej arystokracji, która bardzo wysoko ceniła jej piękno i jej siły witalne jako rośliny. Symbolizowała dobrobyt i wysoką pozycję społeczną, była, podobnie jak w Chinach, kwiatem pomyślnego losu, ale też honoru i odwagi, stąd jej popularność jako motywu w tradycyjnym japońskim tatuażu. Z racji pozytywnej symboliki często pojawiała się jako motyw zdobniczy na kimonach ślubnych, w ceramice i elementach uzbrojenia takich jak tsuby samurajskich mieczy i maleńkie ozdobne zawieszki do kimon, zwane netsuke.

Najpełniej piękno kwiatów oddają japońskie drzeworyty ukiyo-e (tzw. obrazy przepływającego świata) przedstawiające “obrazy kwiatów i ptaków” zwane po japońsku kachō-ga (ka znaczy kwiat, chō znaczy ptak, ga znaczy obraz). Oprócz scen figuralnych i pejzaży, kachō-ga jest jednym z trzech najważniejszych tematów artystycznych w sztuce Dalekiego Wschodu.       

“Obrazy kwiatów i ptaków” stały się w Japonii tematem ważnym i niezmiernie popularnym, ponieważ w wierny sposób ilustrowały buddyjską filozofię, głoszącą emanację Buddy w każdym, nawet najdrobniejszym przejawie życia – pojedynczym źdźble trawy, koniku polnym, wróblu czy zjawiskowo pięknej piwonii. Ich zmienność, kruchość, ulotne, przemijające piękno odbite na kartce papieru w formie barwnego drzeworytu stanowią kwintesencję sztuki japońskiej.

Największymi mistrzami gatunku kachō-ga stali się artyści epoki Edo, tacy jak: Utamaro Kitagawa (1753-1806), Katsushika Hokusai (1760-1849) i Utagawa Hiroshige (1797-1858). oraz tworzący w epoce Meiji: Watanabe Seitei (1851-1918) i Ohara Koson (1877-1945).

Ich prace cieszyły się w Europie wielką popularnością już od lat 60. XIX wieku i szybko stały się pożądanymi obiektami kolekcjonerskimi i niewyczerpanym źródłem inspiracji dla artystów. Japońskie drzeworyty podziwiali, zbierali i wykorzystywali jako źródło inspiracji (między innymi): Claude Monet, Vincent van Gogh, Auguste Rodin, a w Polsce: Leon Wyczółkowski, Józef Mehoffer i Wojciech Weiss. 

Wraz z rokiem tematycznym – Artystyczny Botaniczny – prowadzimy cykl spacerów o powiązaniach sztuki z Naturą.

Tą historią podzieliła się Ewa Szachowska → – pasjonatka roślin i historii sztuki tak z wykształcenia, jak i z zamiłowania, pracująca w obu tych obszarach. Arteterapeutka, koordynatorka i autorka projektów edukacyjnych oraz wieloletnia współpracowniczka Fundacji Arttransfer (od 2013). Edukatorka w Centrum Edukacji Ogrodu Botanicznego UW.

Bibliografia

Anna Król, Wyczół w Japonii, inspiracje japońskie w twórczości Leona Wyczółkowskiego, Kraków 2012, manggha

Anna Król, Adam Organisty, Kachō-ga, Obrazy kwiatów i ptaków w sztuce Japonii i Zachodu, Kraków 2016, manggha