Motywy roślinne w twórczości Antonio Gaudiego

Antonio Gaudi (1852-1926) jest uważany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych architektów. Jego projekty wpisują się w nurt Modernisme, będący barcelońską interpretacją stylu Art Nouveau, zwanego w Polsce secesją.

Katalończyk, od młodości związany z Barceloną, nadał swojemu miastu niepowtarzalny charakter. Trudno sobie wręcz wyobrazić Barcelonę bez Gaudiego i jego realizacji, które od przeszło stu lat zachwycają tłumy zwiedzających.

O pracach Gaudiego mówi się, że są biomorficzne, organiczne. Ich wyjątkowość wypływa z połączenia inspiracji naturą, śmiałości nowoczesnych rozwiązań architektonicznych, wykorzystania kolorów i lokalnych materiałów wykończeniowych, ale też głębokiej religijnej duchowości artysty.

Dzieciństwo Gaudiego naznaczone zostało chorobą, która skazała go na wyobcowanie spośród rówieśników i ich zabaw. Mały Antonio spędzał długie, samotne godziny na wnikliwej obserwacji katalońskiej przyrody, jej roślin, zwierząt i kamieni. To właśnie wtedy rozwinęła się jego niebywała wyobraźnia i bezgraniczny podziw i szacunek dla Natury i jej Stwórcy, które w dojrzałym, zawodowym życiu przełożyły się na unikalne projekty architektoniczne.

Wnętrze najsłynniejszego dzieła Gaudiego, bazyliki Sagrada Familia przypomina prastary las, w którym kolumny wzorowane na pniach drzew, rozdzielające się u góry niczym konary wiekowych platanów podtrzymują sklepienie utkane z gwiaździstych form. Światło przepuszczone przez kolorowe szyby witraży podkreśla wrażenie przesączania się światła przez gałęzie drzew.

Gaudi czerpie również garściami ze świata Natury ozdabiając ściany fasady bazyliki niewyobrażalnym bogactwem form zwierzęcych, wśród których pojawiają się jaszczurki, węże, kameleony, ślimaki, żaby, ptaki i wiele innych. Szczyty wież, które wieńczą absydę, są zakończone rzeźbiarskimi przedstawieniami roślin biblijnych.

Odnajdziemy wśród nich kłosy pszenicy, liście palmowe, oliwki, cyprys, cedr. Górną część portyku wypełnia Drzewo Życia przedstawione w postaci ogromnego cyprysu, o szkliwionych na zielono liściach. Ze względu na wiecznie zielone liście i bardzo trwałe drewno cyprys symbolizuje wieczność. Drzewo to ze względu na swoją wysokość i głębokość korzenienia się symbolizuje również związek Nieba i Ziemi. Wiadomo, że pierwowzorem Drzewa Życia był 18 metrowy cyprys znaleziony przez Gaudiego przy katalońskim klasztorze kartuzów Santa Maria de Montalegre.

Budynkiem, który zachwyca każdego miłośnika roślin jest Casa Vicens, letnia rezydencja zaprojektowana przez Gaudiego w latach 1883-1885 na zlecenie Manuela Vicensa. Ten projekt to prawdziwy manifest artystyczny młodego architekta, kompendium idei, na których oparł swoją karierę zawodową. Architektura budynku łączy w nieoczywisty sposób wpływy gotyckie i mauretańskie. Gaudi uważał, że architektura musi naśladować naturę, którą zdefiniował jako „wielką księgę, zawsze otwartą”. Zgodnie z tą ideą ceramiczne płytki zdobiące fasadę i brama wejściowa z kutego żelaza zostały ozdobione odpowiednio motywem nagietków i motywem liści palmy karłatki. Były to dwie rośliny, na które Gaudi natknął się podczas pierwszych oględzin terenu zakupionego pod budowę rezydencji.

Motywy roślinne królują również na ścianach i sufitach we wnętrzu budynku. Wsporniki podtrzymujące belki sufitowe w pokoju dziennym są pokryte dekoracją z rodzimych dla Hiszpanii goździków brodatych. Oprócz goździków, róż i stokrotek wnętrze domu zdobią wykonane w technice sgraffito pędy passiflory i bluszczu. Ściany głównej sypialni małżonków Vicens są ozdobione dekoracją przedstawiającą trzciny, sitowie, paprocie i gałązki owocującej jeżyny.

W zachodnim narożniku pierwszego piętra Gaudi zaprojektował mały pokój przeznaczony do wypoczynku, z kopułą namalowaną techniką trompe-l’oeil. Dekoracja przedstawia skrócony widok wznoszącej się nad pokojem wieży, malowanej w pnącza i lecące ptaki, tworzący iluzję otwartej przestrzeni.

Bibliografia

Sagrada Familia, Visual Edition, History, Art. and Architecture, Dosde, Barcelona 2024

Casa Vicens, Antoni Gaudi’ s First Work, Visual Edition, Architecture Series, Dosde, Barcelona 2023

Wraz z rokiem tematycznym – Artystyczny Botaniczny – prowadzimy cykl spacerów o powiązaniach sztuki z Naturą.

Tą historią podzieliła się Ewa Szachowska → – pasjonatka roślin i historii sztuki tak z wykształcenia, jak i z zamiłowania, pracująca w obu tych obszarach. Arteterapeutka, koordynatorka i autorka projektów edukacyjnych oraz wieloletnia współpracowniczka Fundacji Arttransfer (od 2013). Edukatorka w Centrum Edukacji Ogrodu Botanicznego UW.