Musa textilis

W naszej Palmiarni duży owocostan banana manilskiego (Musa textilis) oraz jego długa pseudo łodyga sprawiły, że 9-metrowy okaz się złamał. Taka sytuacja to zawsze dobra okazja, by przyjrzeć się roślinie z bliska.

Nasz bananowiec mierzył w sumie około 9 m wyskokości, w tym sam ogonek liściowy około 5,8 m długości, blaszka liściowa zaś ok. 3,2 metra. Cały owocostan ważył ok. 3,2 kg, a same owoce 1,4 kg.

Kwiaty zebrane są w zwisające kwiatostany. Młode owoce i pączki kwiatów męskich są jadalne. Dojrzałe owoce są aromatyczne i kuszą zwierzęta, jednak zawierają twarde nasiona.

Bananowiec (banan) manilski (Musa textilis) to roślina pochodząca z Malezji. Należy do rodziny bananowatych (Musaceae) i jest uprawiana w wielu krajach tropikalnych.

Otrzymuje się z niej włókno zwane manilą lub abaką. Włókno otrzymuje się z pochew liściowych (ogonków liściowych) długości do około 4 m. Wyplata się z nich liny okrętowe, sznury, tkaniny i różne rodzaju plecionki. Włókno jest odporne na działanie wody morskiej i drobnoustrojów.

Bananowiec jest byliną żyjącą zazwyczaj w cyklu 2 letnim – tzn. że po zakwitnięciu i owocowaniu roślina obumiera. Wówczas funkcję rośliny matecznej przejmuje roślina potomna, która wyrasta u podstawy rośliny matecznej. Roślina, może dorastać do 7–10 m wysokości.

„Pień” to w rzeczywistości pseudo łodyga złożona z lekkich łodyg liści (ogonków liściowych) owiniętych wokół siebie. Są to z największe liści w królestwie roślin. Ogonki nie mają okrągłego przekroju poprzecznego, jak wiele innych ogonków, ale raczej wydrążony kształt litery U.

Roślinę potocznie zwie się „konopią manilską”, właśnie ze względu za pozyskiwane z niej włókno. Wewnętrzna struktura została szczegółowo zbadana. Istnieją podłużne wiązki naczyniowe zapewniające wsparcie strukturalne, podobnie jak w wielu innych roślinach jednoliściennych. Różni się jednak tym, że ma duże kanały powietrzne oddzielone wąskimi przegrodami, które są połączone w pewnych odstępach poprzecznymi, gwiaździstymi płytkami miąższu.

Dlatego strukturę wewnętrzną najlepiej opisać jako półpustą. Ogólnie rzecz biorąc, istnieje tu uporządkowana struktura elementów podłużnych i poprzecznych.

Obecnie jest uprawiana komercyjnie na Filipinach, skąd pochodzi; średnia roczna produkcja wynosi ponad 65 mln ton i stanowi 85% całkowitej produkcji światowej. Drugim głównym producentem uprawy tej rośliny jest Ekwador.

Konopie manilskie uprawia się ze względu na wysokiej jakości włókno pozyskiwane z ogonków liściowych. Włókno słynie z pływalności, odporności na uszkodzenia spowodowane słoną wodą i wytrzymałości mechanicznej; jest najmocniejszym ze wszystkich włókien naturalnych.

Po otwarciu portu w 1834 roku w Manili największym importerem konopi manilskich stali się Amerykanie. Z włókna wyrabiano linę, która stała się znana w przemyśle morskim.

Włókno można również rozcierać na miąższ, który jest włączany do wielu specjalistycznych produktów papierowych, w tym torebek na herbatę, bibuły filtracyjnej i banknotów. Banknoty w jenach japońskich zawierają do 30% konopi manilskich.

Obecnie przemysł konopny w Manili ustanowił standardy jakości. Istnieje wiele gatunków i rodzajów konopi manilskich, które mają szeroki zakres zastosowań, od tradycyjnych wyrobów powroźniczych po wyroby rzemieślnicze z włókien i ręcznie tkane tkaniny.

Samo włókno składa się z długich, cienkich komórek, które stanowią część wewnętrznej struktury liścia. Skład chemiczny włókna jest złożony, ale lignina – polimer mechaniczny – stanowi ponad 13%. Pozostała część obejmuje wolne sterole, kwasy tłuszczowe, ketony steroidowe i trójglicerydy.

Opis przygotował mgr inż. Piotr Kazimierz Dobrzyński,

kurator kolekcji roślin szklarniowych