Przed czym chronić zielnik?

Przechowywanie i ochrona zbiorów zielnikowych

Okazy w zielniku mogą stanowić całe rośliny lub ich fragmenty. Najczęściej są one suszone, prasowane i umieszczane na kartach papieru, a w przypadku szczególnych materiałów przechowywane w pudełkach lub w roztworach konserwujących. Właściwe przechowywanie w bezpiecznych i stabilnych półkach pozwoli na zmniejszenie stresu i ruchu wpływających na zbiory roślin. Suszone i sprasowane okazy roślin najlepiej przechowywać w pudełkach archiwalnych lub wiązać w wiązki w tekturowych teczkach.

Aby zachować kolekcję w dobrym stanie, stosuje się konserwację zapobiegawczą, czyli kontrolę temperatury, wilgotności, natężenia światła, ochronę przed szkodnikami i zanieczyszczeniami.

Największe zagrożenia to:

• Woda – zalania, awarie instalacji; uszkodzone próbki zamraża się, aby opóźnić ich niszczenie i zapobiec rozwojowi grzybów. Uszkodzone lub podmokłe okazy zamraża się, aby opóźnić niszczenie i zapobiec atakowi grzybów, co daje kuratorom czas na ocenę sytuacji i podjęcie decyzji, w jaki sposób najlepiej podejść do problemu.

• Szkodniki – m.in. rybiki, wszy książkowe, chrząszcze magazynowe; wymagają stałego monitoringu. Powszechnymi szkodnikami zielnikowymi są: rybiki srebrne, wszy książkowe (psocids), chrząszcze papierosowe lub tytoniowe (Lasioderma), chrząszcze drogeryjne (Stegobium paniceum). Powracającym zagrożeniem dla długowieczności okazów zielnikowych są owady, z których wiele znajduje się w suszach.

• Grzyby – pojawiają się przy niedokładnym wysuszeniu roślin, szczególnie bogatych w nektar lub cukry. Głównym czynnikiem ryzyka ataku grzybów jest niecałkowite wysuszenie okazów, lub niewłaściwych warunków przechowywania, zwłaszcza w tropikach. Prawidłowo wysuszone okazy roślin nie ucierpią z powodu ataku grzybów, jeśli będą przechowywane w odpowiednich warunkach. Podczas procesu suszenia próbki są szczególnie zagrożone, jeśli schną powoli. Okazy z wydzieliną cukrową lub dużą ilością nektaru są również szczególnie atrakcyjne dla grzybów i wymagają szczególnej ostrożności podczas suszenia, aby zapewnić szybkie wyschnięcie i zapobiec rozwojowi pleśni.

• Światło – powoduje blaknięcie barwników i uszkodzenia struktury tkanek. Okazy zielnikowe są wrażliwe na światło widzialne i promieniowanie ultrafioletowe, które może powodować blaknięcie pigmentów biologicznych (blaknięcie lub zmianę koloru) i/lub uszkodzenie wiązań chemicznych.

• Zanieczyszczenia – najlepiej stosować metalowe, szczelne szafy, które nie wydzielają szkodliwych związków i ułatwiają utrzymanie czystości.

• Kradzież – ogranicza się poprzez kontrolę dostępu i dokumentowanie ruchu zbiorów. Aby jak najlepiej ustalić protokoły kontroli przemieszczania okazów, można stworzyć system dokumentacji umożliwiający monitorowanie zbiorów.

Najlepszym materiałem do przechowywania kolekcji zielników jest przechowywanie w metalowych szafkach. Szafy metalowe nie wydzielają lotnych związków organicznych tak jak szafki drewniane. Metalowe półki można łatwo wyczyścić, a dobrze uszczelniona szafka zapewni stabilny mikroklimat okazowi.

Dzięki właściwemu przechowywaniu i stałej kontroli warunków środowiskowych okazy zielnikowe mogą przetrwać w doskonałym stanie przez wiele dziesięcioleci, a nawet stuleci!