Rozmowa z Konradem Fleszarem – gościem rezydencji artystycznej Plant Talks w Ogrodzie Botanicznym UW

Plant Talks to nowy program rezydencji artystycznych łączących świat nauki i sztuki organizowany od 2025 roku przez Ogród Botaniczny UW we współpracy z Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Celem programu jest wspieranie osób związanych z kulturą, które działają na pograniczu dziedzin i tworzą nowe metodologie badania natury. Program ma również na celu wzbogacenie indywidualnego doświadczenia gości Ogrodu o inną perspektywę powiązań między roślinami a ludźmi.

W tegorocznej edycji gościem programu jest Konrad Fleszar, projektant, architekt i artysta związany z ASP w Krakowie, który w swojej pracy bada relacje między nauką a projektowaniem, między człowiekiem a rośliną. Podczas rezydencji prowadzi badania do pracy doktorskiej i rozwija swój autorski język komunikacji między instytucjami a organizmami … innymi niż ludzkie. Podczas sześciotygodniowego pobytu w Ogrodzie prowadzi badania na styku sztuki i nauki, analizując struktury organizacyjne Ogrodu Botanicznego i Centrum Sztuki Współczesnej.

– Zainspirowała mnie konwergencja ewolucyjna, zjawisko, w którym różne organizmy w podobnych warunkach rozwijają podobne cechy. Zauważyłem, że choć Ogród i CSW zajmują się czymś innym, działają bardzo podobnie. Rezydent zauważa, że artyści i naukowcy mogą wzajemnie korzystać ze swoich metod pracy, czyli intuicji i empatii z jednej strony, precyzji i systematyczności z drugiej.

– Chcę stworzyć nowy model projektowania, oparty na empatii wobec organizmów innych niż ludzkie. To projektowanie, które udaje, że jest dla człowieka, ale tak naprawdę jest dla roślin. Artysta planuje kontynuować pracę nad tą koncepcją i dzielić się nią z przyszłymi projektantami.

– Zacznijmy od tego, czym się obecnie zajmujesz – kim jesteś jako twórca?

– Od trzynastu lat mieszkam i pracuję w Krakowie. Z wykształcenia jestem architektem i projektantem. Na co dzień działam na styku designu i refleksji post-antropocentrycznej. Na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie zajmuję się badaniem projektowania zorientowanego na nie-ludzi, organizmy i środowiska, z którymi współdzielimy świat. To część mojej pracy doktorskiej.

– Na czym polega twój projekt realizowany w ramach rezydencji Plant Talks?

– W Ogrodzie Botanicznym UW rozwijam projekt badawczo-artystyczny, który koncentruje się na strukturach organizacyjnych dwóch instytucji: Ogrodu Botanicznego UW i Centrum Sztuki Współczesnej. To zestawienie okazało się bardzo ciekawe, bowiem obie te jednostki, mimo że działają w zupełnie innych obszarach (botanika i sztuka), mają zaskakująco podobną strukturę wewnętrzną, hierarchię, a nawet język.

Inspiracją dla mnie była idea konwergencji ewolucyjnej, zjawiska, w którym dwa różne organizmy żyjące w podobnych warunkach, rozwijają podobne cechy.

– Przypomnijmy: konwergencja ewolucyjna, to proces, w którym niespokrewnione organizmy rozwijają podobne cechy w odpowiedzi na podobne warunki środowiskowe lub wymagania funkcjonalne. Innymi słowy, niezależnie od swojej ewolucyjnej historii, organizmy te wykształcają podobne cechy, by lepiej radzić sobie w swoim środowisku.

– Tak! To fascynujące, zobaczyłem tę analogię! Różne instytucje: Ogród Botaniczny UW i Centrum Sztuki Współczesnej, podobne wyzwania, podobne sposoby działania.

– Czy to projekt artystyczny czy naukowy?

– To działanie artystyczno-projektowe, oparte na researchu. Interesuje mnie nie tylko to, co widać, ale też to, co ukryte w strukturach, relacjach, systemach opieki nad dziełami artystycznymi w przypadku CSW i roślinami w przypadku Ogrodu. Chcę pokazać, że możliwa jest współpraca między artystami a naukowcami, że możemy korzystać z wzajemnych metod. Artyści nie muszą bać się precyzyjnych narzędzi badawczych, a naukowcy mogą otworzyć się na intuicję, wrażliwość i empatyczne opowiadanie świata.

– Co cię najbardziej zaskoczyło podczas pobytu w Ogrodzie?

– Myślałem, że dużo wiem o algach, okazało się jednak, że prawie nic nie wiem (śmiech). Zaskoczyło mnie również, jak bardzo praktyczne jest podejście pracowników Ogrodu do roślin. To nie jest tylko nauka, to też codzienna troska, doświadczenie fizyczne, które tworzy zupełnie inną relację niż ta, jaką ma artysta czy projektant.

– Zajmujesz się też biomimetyką, interdyscyplinarną dziedziną, która czerpie inspirację z natury, aby rozwiązywać problemy inżynieryjne, projektowe i funkcjonalne. Czym ona jest w twoim podejściu?

– Biomimetyka to próba przenoszenia rozwiązań biologicznych na język architektury, czy designu. Obserwuję, jak rośliny adaptują się, jak budują unikalne konstrukcje. To mnie fascynuje. Myślę o projektowaniu dla roślin, ale też z ich udziałem jako równorzędnych użytkowników przestrzeni.

– Czy twoja praca w Ogrodzie będzie miała kontynuację?

– Zdecydowanie tak. Chciałbym, żeby efektem tej rezydencji był mój autorski model projektowania, oparty na empatii wobec organizmów innych niż ludzkie. Taki, który da się stosować w praktyce projektowej, ale też przekazywać dalej.

– Czyli myślisz o edukacji?

– Tak. Chcę uczyć. Chcę przekazywać przyszłym architektom, projektantom sposób myślenia, w którym projektuje się dla wszystkich bytów, nie tylko dla ludzi. To projektowanie „z haczykiem” – coś, co wygląda jak dla człowieka, ale jest tak naprawdę dla roślin. Uważam, że wrażliwość, intuicja i empatia mogą być równie ważnym narzędziem, jak rysunek techniczny.

– Powodzenia, dziękujemy za rozmowę.