Zakwitła protea królewska!
W naszych szklarniach zakwitła protea królewska (Protea cynaroides) – to jedna z najstarszych rodzin roślin kwitnących na świecie! Jest jednym z przykładów tzw. starożytnych linii ewolucyjnych – w sensie botanicznym jest bardzo prymitywna (pierwotna).
Rodzaj Protea pochodzi przede wszystkim z południowej Afryki, a w szczególności z regionu Fynbos w RPA (obszar Przylądka Dobrej Nadziei). Niektóre gatunki występują również w Australii.
Nazwy zwyczajowe to: protea, sugarbush (ang.), protea (pl.) lub rzadko używana nazwa srebrnik. W rodzaju Protea możemy odnaleźć aż 100 gatunków, a cała rodzina Proteaceae to ponad 1700 gatunków.
Capetown, Darter Bros. & Co.; 1913-32. Źródło: biodiversitylibrary.org/page/42086681
Protea królewska (Protea cynaroides) jest również jednym z elementów godła Południowej Afryki.
Godło przedstawia na złotej tarczy dwie osoby witające się, otoczone kłosami pszenicy. Nad tarczą znajduje się umieszczona pomiędzy drzewcem i włócznią stylizowana protea królewska. W godle widnieje sekretarz afrykański (gatunek ptaka drapieżnego) z rozpostartymi skrzydłami, a nad nim korona wschodzącego słońca. U dołu, na zielonej szarfie, znajduje się motto ǃke e: ǀxarra ǁke, co oznacza – zróżnicowani, ale zjednoczeni.
Jedna z drużyn reprezentacji rugby – „Springboks” – nazywana jest również „the Proteas”.
Kiedyś „Springboks” nierozerwalnie związani byli z białą tożsamością narodowej drużyny rugby. Od końca apartheidu rządzący Afrykański Kongres Narodowy (ANC) dążył do zastąpienia herbu Springboks neutralnym symbolem symbolizującym zerwanie z przeszłością. W tym celu wybrano Królową Proteę – kwiat narodowy RPA – co doprowadziło do nazwania narodowej drużyny krykieta Proteas, a od 1992 roku, na koszulkach narodowej drużyny rugby obok emblematu Springboks pojawił się wizerunek protei królewskiej.
Protea cynaroides
Cechy morfologiczne:
- liście – grube, skórzaste, często lancetowate; dobrze przystosowane do warunków suchych;
- kwiaty – wyglądają jak pojedynczy, duży kwiat, ale są to w rzeczywistości kwiatostany złożone z wielu drobnych kwiatów otoczonych dużymi, kolorowymi podsadkami (przysadkami). Kwiatostany rozwijając się, zmieniają stopniowo swój kształt, co prowadziło często do pomyłek, gdy botanicy opisywali różne stadia rozwoju jako odmienne gatunki; kwiaty są pełne słodkiego nektaru, stąd zwyczajowa nazwa w języku afrikaans suikerbos – „krzew cukrowy”;
- kolory – najczęściej różowe, czerwone, kremowe, białe i fioletowe;
- rozmiary – od małych roślin zielnych do dużych krzewów i niewielkich drzew.
Siedlisko i występowanie
Protea występuje głównie w strefie klimatu śródziemnomorskiego (gorące, suche lata i chłodne, mokre zimy). Największe zróżnicowanie gatunków znajduje się w RPA, w tzw. Cape Floristic Region – jednym z sześciu florystycznych królestw świata. Wiele gatunków to endemity, czyli nie występują nigdzie indziej na świecie.
Znaczenie ekologiczne
Protea jest kluczowym składnikiem biomu Fynbos, który jest jednym z najbardziej zróżnicowanych florystycznie obszarów na świecie. Współwystępuje z takimi roślinami jak wrzosy (Erica) i szczodruchy (Restio). Kwiaty przyciągają ptaki (szczególnie nektarniki) oraz owady, dla których są ważnym źródłem pożywienia. Niektóre gatunki są ognioodporne – ich nasiona otwierają się dopiero po pożarze.
Uprawa
Protea wymaga bardzo dobrze przepuszczalnego, kwaśnego podłoża i dużej ilości światła. Niewskazane jest podlewanie twardą wodą. Źle znosi przesadzanie, nadmierne podlewanie i mróz. W klimacie umiarkowanym uprawiana jest głównie w szklarniach lub jako roślina doniczkowa.
Uprawa protei w Polsce jest możliwa, ale wymaga specjalnych warunków, ponieważ protea pochodzi z ciepłego klimatu południowej Afryki, a więc nie toleruje mrozów, nadmiernej wilgoci ani ciężkiej gleby. Mimo to coraz więcej osób podejmuje się uprawy tych efektownych roślin – głównie w doniczkach, szklarniach lub oranżeriach.
Więcej informacji na temat uprawy protea znajdziecie w artykule Piotra Dobrzyńskiego
– kuratora kolekcji roślin szklarniowych Ogrodu Botanicznego UW
– w BAZIE WIEDZY.
Zapraszamy do naszych szklarni!
Do końca października czynne są od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00 – 17.00. Kasy są czynne do godz. 16.00, a ostatnie wejście możliwe jest o godz. 16.20. Bilety są dostępne w kasach oraz online.
