Dębik ośmiopłatkowy

Nie ustajemy w przyglądaniu się formom życiowym wg Raunkiaera, czyli przystosowaniom roślin do przeżywania niekorzystnej pory roku, jaką w naszym klimacie jest zima.

Wcześniej omawialiśmy fanerofity, a dzisiaj zajmiemy się kolejną grupą roślin – chamefitami, inaczej niskopączkowymi. Żeby przyjrzeć się ich pąkom trzeba nieco obniżyć pułap. Ich pąki odnawiające znajdują nad ziemią (podobnie jak u fanerofitów), ale na wysokości mniejszej niż 25 cm, czyli niewiele ponad jej powierzchnią i w czasie zimy na ogół przykryte są warstwą śniegu. Do tej grupy należą krzewinki, półkrzewy i rośliny poduszkowe.

Chamefity najliczniej występują w obszarach arktycznych i alpejskich całej półkuli północnej. Takim gatunkiem jest m.in. dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala), któremu dziś bliżej się przyjrzymy.

Dębik ośmiopłatkowy jest zimozieloną krzewinką szpalerową, z pędami płożącymi się, zakorzeniającymi i tworzącymi zbite darnie. Pędy ma silnie rozgałęzione, przez dłuższy czas pokryte nasadami ogonków liściowych opadłych już liści.

Liście ma pojedyncze, skórzaste, przypominające kształtem liście dębu, stąd jego polska nazwa rodzajowa. Liście wyrastają na ogół z pączków na końcach bocznych pędów. Z wierzchu są ciemnozielone i lśniące, zwykle nagie, pokryte warstwą woskową, która pomaga roślinie ograniczyć transpirację (parowanie), a jednocześnie odbija promienie słoneczne, nie dopuszczając do przegrzania, co również zmniejsza transpirację.

Liście od spodu są pokryte gęstym, białym kutnerem (filcowato owłosione), chroniącym przed zimnem, jak i przegrzaniem oraz nadmierną transpiracją.

Kwiaty dębika są duże, o średnicy do 4 cm, wyrastające na długich szypułkach pokrytych kutnerem, o 6 do 10 płatków (najczęściej 8, stąd polska nazwa gatunkowa). Kielich ma działki jedwabiście owłosione, z czarnofioletowymi gruczołami.

Owocem jest niełupka, z piórkowato owłosionym wyrostkiem długości do 3 cm, powstałym z szyjki słupka silnie wydłużającej się podczas dojrzewania owoców. Piórko pomaga przy rozsiewaniu się owocków przez wiatr.

Dębik ośmiopłatkowy jest gatunkiem arktyczno-alpejskim. W Polsce występuje w Tatrach (częsty zwłaszcza powyżej górnej granicy lasu) i w Dolinie Białej Wody w Pieninach. Rośnie na skałach wapiennych, w luźnych murawach, kamienistej glebie oraz na piargach. U nas jest reliktem flory glacjalnej (reliktem polodowcowym), przetrwałym w refugium (ostoi) wysoko w górach.

Oznacza to, że jest pozostałością dawnej tundry glacjalnej, która była szeroko rozprzestrzeniona na naszych ziemiach podczas kolejnych zlodowaceń w tzw. epoki lodowcowej (plejstocenie).

Dębik ośmiopłatkowy wykorzystywany jest w ogrodnictwie jako roślina okrywowa, ale zimozielone kobierce, które tworzy, po pewnym czasie „łysieją” w centrum.

Dzięki współżyciu z promieniowcami (w brodawkach na korzeniach), wiąże azot atmosferyczny. Jest gatunkiem światłożądnym, lubiącym umiarkowanie wilgotne podłoże, jak i powietrze. Z tego względu wymaga zraszania latem a okrywania w bezśnieżne zimy (które chroni roślinę przed słońcem i wysuszającymi wiatrami).

Preferuje podłoże próchniczno-żwirowe, bogate w węglan wapnia.Można go rozmnażać wegetatywnie z sadzonek pędowych, łatwo się ukorzenia.