Pierwiosnki

Kolejna grupa roślin, jakiej się dziś przyjrzymy to hemikryptofity (naziemnopączkowe). To grupa roślin, u których pąki odnawiające znajdują się na wysokości równej z powierzchnią gruntu.

Najczęściej są to byliny darniowe lub kępowe. Takimi roślinami jest większość gatunków pierwiosnek, pierwiosnków (Primula). Rodzaj ten należy do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae) i liczy ponad 500 gatunków. 

Pierwiosnki występują głównie w regionach górskich Europy i umiarkowanej strefy Azji. Tylko niektóre z nich występują w górzystych regionach Afryki, tropikalnej Azji (na Jawie i Sumatrze) i Ameryki Południowej.

Światowym centrum występowania są Himalaje i południowo-zachodnie Chiny, a w Europie są to Alpy. W naszej strefie klimatycznej pierwiosnki to głównie byliny, rzadko rośliny roczne czy dwuletnie. I jako byliny, a także jako rośliny dwuletnie zaliczane są do grupy hemikryptofitów, zimują w postaci różyczki liściowej przylegającej do powierzchni ziemi.

Pierwiosnki to jedne z ważniejszych bylin ozdobnych (choć część z nich to byliny krótkotrwale), szczególnie dotyczy to niektórych odmian ozdobnych. Wiele z nich to cenne rośliny do ogrodów skalnych, na rabaty bylinowe lub do ogrodów naturalistycznych.

W zależności od gatunku preferują miejsca słoneczne do zacienionych, podłoża przepuszczalne do stale wilgotnych, gleby mineralne lub próchnicze o zróżnicowanym odczynie. 

Pierwiosnek lekarski, Primula veris, fot. Floratheca

Pierwiosnki rozmnażamy przez wysiew nasion na wiosnę lub po zbiorze, podział roślin lub sadzonki liściowe. Kilka gatunków pierwiosnek jest rodzimych we florze Polski, w tym najpospolitsze: pierwiosnka lekarska, pierwiosnek lekarski (Primula veris, P. officinalis) oraz pierwiosnka wyniosła, pierwiosnek wyniosły (Primula elatior), który jest objęty częściową ochroną gatunkową. Obydwa gatunki rozpoczynają kwitnienie w marcu i kwietniu. 

Pierwiosnek wyniosły, Primula elatior, fot. I.Kirpluk, Ogród Botaniczny UW

U pierwiosnki lekarskiej kielich kwiatowy w czasie kwitnienia jest luźny, nie przylega do rurki korony. W gardzieli korony kwiatowej widać 5 pomarańczowych plam, a brzeg płatków jest podwinięty. 

Pierwiosnka lekarska występuje często na terenie całego kraju. Pojawia się w słonecznych miejscach, na łąkach, w zaroślach, skrajach lasów, na murawach. Czasem jest uprawiana jako roślina ozdobna w założeniach o charakterze naturalistycznym.

U pierwiosnki wyniosłej kielich kwiatowy w czasie kwitnienia jest przylegający do rurki korony i wyraźnie dwubarwny – ząbki i kanty są zielone, poza tym jest jaśniejszy, a jego ząbki są zaostrzone. Korona jest bladożółta albo siarkowożółta. Brzeg płatków korony jest płaski, a cały płatek jest płaski lub nieco lejkowaty. 

Gatunek ten występuje niezbyt często głównie na południu Polski, na pogórzu i w górach. Rośnie w słonecznych miejscach, na łąkach, w zaroślach i lasach liściastych. Uprawiany jest w ogrodach, także w wielu odmianach ozdobnych.

W uprawie spotyka się na ogół wiele odmian i mieszańców pochodzących od pierwiosnki bezłodygowej, pierwiosnka bezłodygowego (Primula vulgaris, P. acaulis).

Pierwiosnka bezłodygowa, Primula vulgaris, fot. Floratheca

Ich kwiaty, które pojawiają się już w marcu, są stosunkowo duże, o średnicy 20-30 mm średnicy, u gatunku jasnożółte z pomarańczową gardzielą, a u odmian – różnobarwne, często z podwójną liczbą płatków albo pełne.

W Ogrodzie Botanicznym posiadamy wiele gatunków pierwiosnek, które pochodzą z odległych regionów świata, w tym pierwiosnkę ząbkowaną, pierwiosnka ząbkowanego (Primula denticulata). Gatunek ten jest rodzimy dla górskich regionów Afganistanu, Nepalu i Tybetu, gdzie rośnie na wysokości od 1500 do 4500 m n.p.m., w lasach, zaroślach i na odkrytych zboczach. 

Od kwietnia do czerwca wyrastają pędy kwiatostanowe (do 30 cm wysokości) zakończone kulistymi kwiatostanami. Pojedyncze kwiaty są drobne, mają do 1 cm średnicy. Kwiaty mają przeważnie kolor jasnofioletowy. Rośliny te wymagają stanowisk półcienistych i preferują gleby żyzne i wilgotne.

Pierwiosnka bezłodygowa, Primula vulgaris, fot. Floratheca

Hemikryptofity (naziemnopączkowe) – grupa roślin według klasyfikacji form życiowych Raunkiaera czyli sposobu, w jaki rośliny przeżywają niekorzystną porę roku, jaką w naszym klimacie jest zima. W tym przypadku to rośliny, u których pąki odnawiające znajdują się na wysokości równej z powierzchnią gruntu.

Ogród Botaniczny
Uniwersytetu Warszawskiego

Aleje Ujazdowskie 4
00-478 Warszawa

Magiczny Botaniczny
Cztery Żywioły

ZIMOWY OGRÓD
9.11.2024 r. – 16.02.2025 r.
Serdecznie zapraszamy!
Bilety na stronie www.lumagica.pl

Szklarnie zimą
Las tropikalny w centrum Warszawy

SZKLARNIE są czynne
w weekendy i dni świąteczne
w godzinach 10.00 – 15.00.
Kasy są czynne do godziny 14.00.
Instytucje wspierające

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny. Przeglądając tę stronę, zgadzasz się na używanie przez nas plików cookie.