Przylaszczka pospolita

Dzisiaj przyjrzymy się bliżej przylaszczce pospolitej, którą możecie spotkać też pod nazwą – przylaszczka trojanek (Hepatica nobilis). Należy ona do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae).

Do 2014 roku znajdowała się na liście roślin objętych ochroną gatunkową w Polsce. Niestety to się zmieniło, nie oznacza to jednak, że jest to u nas pospolity gatunek. 

Przylaszczka trojanek, Hepatica nobilis, fot. I.Kuzyszyn, Ogród Botaniczny UW

Przylaszczka występuje dość często na całym niżu i w pasie wyżyn oraz rzadko w niższych położeniach górskich. Rośnie jedynie w cienistych lasach i zaroślach, zwykle na glebach gliniastych, umiarkowanie wilgotnych, próchnicznych i najchętniej zasobnych w wapń.

Charakterystyczne niebieskie kwiaty pojawiają się wczesną wiosną – od marca do kwietnia. Wyrastają pojedynczo na pędzie kwiatostanowym z trzema liśćmi umieszczonymi tuż pod kwiatem, tworzącymi pozorny kielich (nibykielich), który pozostaje w czasie owocowania.

Przylaszczka trojanek, Hepatica nobilis, fot. Floratheca

Kwiaty o średnicy od 15 do 30 mm mają na ogół 6 (do 10) ciemnoniebieskich (rzadziej fioletowych, różowych lub białych) listków okwiatu. Listki te w czasie kwitnienia ciągle rosną, podwajając swoją pierwotną długość. Pręciki i słupki są liczne. W kwiatach brak jest miodników, ale obficie wytwarzany jest pyłek (tzw. kwiaty pyłkowe). 

Kwiaty przylaszczek delikatnie, ale wyraźnie pachną i zapylane są przez liczne gatunki owadów. Poszczególne kwiaty utrzymują się mniej więcej 8 dni. Na noc i w czasie chłodnej i pochmurnej pogody – zamykają się i zwieszają. Owocem przylaszczki jest jednonasienna niełupka, zakończona na szczycie dzióbkiem.

Przylaszczka trojanek, Hepatica nobilis, fot. J. Popławska, Ogród Botaniczny UW

Nasiona opatrzone ciałem tłuszczowym (elajosomem) rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria). Młode (początkowo zwinięte) listki pojawiają się pod koniec kwitnienia rośliny i są pokryte srebrzystymi, jedwabistymi włoskami, które później opadają. Starsze liście są bardzo charakterystyczne, trójklapowe, skórzaste, z wierzchu zielone, spodem fioletowe.

Część liści jest zimozielona, stąd w czasie kwitnienia możemy obserwować pojedyncze, wciąż zielone, zeszłoroczne liście. 

Przylaszczki są chętnie uprawiane w ogrodach, w miejscach cienistych i wilgotnych, pod krzewami lub drzewami, na glebie gliniastej, zasadowej. W ogrodnictwie istnieje wiele interesujących odmian przylaszczki pospolitej np. o kwiatach pełnych (‘Plena’) oraz form np. o pstrych liściach (f. variegata).

Przylaszczki rozmnaża się przez podział wiosną – od maja do czerwca – lub pod koniec lata – w sierpniu. Można je także rozmnażać z nasion wysiewanych zaraz po zbiorze lub zimą – na stale wilgotną ziemię.

Łacińska nazwa rodzajowa przylaszczki nawiązuje do wątroby (hepatica) z uwagi na podobieństwo kształtu liścia. Na zasadzie magicznego myślenia –  „podobne – działa na podobne”, jak jest to często rozumiane w homeopatii była używana w leczeniu schorzeń wątroby.

Przylaszczka pospolita jest rośliną trującą. Zawiera m.in. trującą ranunkulinę – glukozydowy prekursor protoanemoniny, do którego związek rozkłada się podczas suszenia.

Przylaszczka trojanek, Hepatica nobilis, fot. J.Popławska, Ogród Botaniczny UW

Protoanemonina jest silnie reaktywna i może wiązać się z białkami i DNA. Związek ten może powodować silne alergiczne zapalenie skóry. Substancja ta powoduje również porażenie centralnego układu nerwowego.

Ogród Botaniczny UW

W sezonie zimowym czynne są tylko SZKLARNIE Ogrodu Botanicznego UW – w weekendy i dni świąteczne. W parku Ogrodu wieczorami dostępna jest wystawa Magiczny Botaniczny.

Sezon letni otwieramy 23 marca 2025 r.

Grupy zorganizowane zapraszamy na zajęcia z edukatorami również w tygodniu – od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00-15:00.

Aleje Ujazdowskie 4
00-478 Warszawa

Wystawa
Magiczny Botaniczny
Cztery Żywioły

Serdecznie zapraszamy
na wystawę iluminacji
w zimowym Ogrodzie Botanicznym UW

9.11.2024 r. – 16.02.2025 r.

Serdecznie zapraszamy!

Bilety na stronie
www.lumagica.pl

Szklarnie zimą
Las tropikalny w centrum Warszawy

SZKLARNIE są dostępne
w weekendy i dni świąteczne
w godzinach 10.00 – 15.00.


Kasy są czynne do godziny 14.00
Ostatnie wejście do szklarni o godz. 14.20

W ramach biletu wstępu
zapraszamy na
weekendowe spacery z edukatorami
w soboty i niedziele
o godz. 13.00
Instytucje wspierające

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny. Przeglądając tę stronę, zgadzasz się na używanie przez nas plików cookie.