Żółtlice

Żółtlice (Galinsoga) – owłosiona, zwana też włochatą (Galinsoga ciliata, G. quadriradiata) i drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora) – to zadomowione w Polsce, inwazyjne chwasty. 

Żółtlica drobnokwiatowa, Galinsoga parviflora, fot. Ogród Botaniczny UW

Pochodzą z Ameryki Południowej i Środkowej. Za wprowadzenie do Europy obu tych gatunków odpowiedzialne są ogrody botaniczne. Żółtlica drobnokwiatowa została sprowadzona do Europy pod koniec XVIII w., natomiast żółtlica owłosiona 50 lat później, w połowie XIX w.

Obydwa gatunku były uprawiane w ogrodach botanicznych, następnie zdziczały i dość szybko rozprzestrzeniły na siedliska antropogeniczne. W Polsce żółtlica drobnokwiatowa notowana była po raz pierwszy w 1807 r., a żółtlica owłosiona w 1876 r. 

Obydwa gatunki doskonale przystosowały się do warunków europejskich i w stosunkowo krótkim czasie stały się jednymi z najbardziej pospolitych chwastów. 

W Polsce żółtlica drobnokwiatowa występuje nieco częściej niż żółtlica owłosiona, natomiast w niektórych krajach europejskich to żółtlica owłosiona uważana jest za gatunek bardziej agresywny. Obydwie żółtlice to bardzo uciążliwe chwasty w uprawach, z powodzeniem konkurujące z innymi gatunkami o substancje pokarmowe i wodę. Z tego powodu są zwalczane w uprawach.

Najczęściej rosną na polach, w uprawach okopowych, ogrodach. Spotykane są też na siedliskach ruderalnych: na nieużytkach, przydrożach, przychaciach, wysypiskach i innych zaburzonych siedliskach (gruzowiskach, szczelinach murów itp.), w także w parkach i na cmentarzach. Preferują gleby bogate w azot. 

Obydwa gatunki to rośliny roczne, osiągające nawet do 100 cm wysokości. Są owłosione, z tym, że żółtlica owłosiona, jak sama nazwa wskazuje, ma wyraźne, obfite i odstające owłosienie, żółtlica drobnokwiatowa zaś – delikatne, przylegające owłosienie (jej łodygi mogą być też nagie). Żółtlica owłosiona posiada też nieco większe koszyczki od żółtlicy drobnokwiatowej. 

Owocem żółtlic jest niełupka. Diaspory przenoszone są zarówno przez wiatr jak i unoszone z prądem wody Łatwo rozprzestrzeniane są też z ziemią, produktami rolnymi (np. zbożem) lub przenoszone na różnego typu środkach transportowych, a także na sierści zwierząt czy odzieży ludzkiej.

Jedna roślina może wytworzyć do 30 tysięcy niełupek. Rozwój rośliny od kiełkowania do wytworzenia owoców jest bardzo krótki (6-8 tygodni). W ciągu sezonu wegetacyjnego mogą powstać 3-4 pokolenia. 

Żółtlica drobnokwiatowa, Galinsoga parviflora, fot. Ogród Botaniczny UW

Żółtlice są mało wytrzymałe na niskie temperatury, ale ich owoce są odporne na mróz i mogą kilka lat przeleżeć w ziemi nie tracąc siły kiełkowania. 

Testy laboratoryjne potwierdziły, że odsłonięte nasiona tracą żywotność szybciej niż zakopane nasiona i że im głębiej nasiona są zakopane, tym lepiej zachowują żywotność. Stąd, przy zwalczaniu żółtlic, w przypadku upraw rzędowych (np. kukurydzy, grochu, fasoli), korzystne jest bronowanie przedwschodowe.

Obydwa gatunki żółtlic zawierają m.in. flawonoidy, fenolokwasy, olejek eteryczny i mają zastosowanie w medycynie ludowej jako środek antyseptyczny.

W Ameryce Południowej i Środkowej, jak i w różnych krajach Afryki i Azji, czyli wszędzie tam, gdzie żółtlice się rozprzestrzeniły, rośliny (młode liście i łodygi) są spożywane jako warzywo, zarówno na surowo jak i po ugotowaniu.

W Ameryce Południowej suszone liście, po zmieleniu, są podstawowym ziołem aromatyzującym niektóre potrawy (np. zupę czosnkową).

Sezon 2025
Artystyczny Botaniczny

W tym roku
spoglądamy na świat przyrody
okiem artystów.
Ta wyjątkowa perspektywa
poprowadzi nas po ścieżkach Ogrodu.


Zapraszamy na wydarzenia
powiązane z tematem tego sezonu:
wykłady, spacery z motywem,
warsztaty, koncerty oraz wystawy.


Warszawa, Aleje Ujazdowskie 4





Ogród Botaniczny UW
Zielona oaza w sercu wielkiego miasta!



W maju Ogród czynny jest
codziennie w godz. 10.00 – 20.00
Kasy czynne są do godz. 19.00


Od maja do sierpnia Ogród czynny jest
codziennie w godz. 10.00 – 20.00
Kasy czynne są do godz. 19.00
Zajęcia z edukatorami
dla grup zorganizowanych

od wtorku do niedzieli
w godzinach 10:00-15:00.

Zapisy → wycieczki.ogrod@uw.edu.pl





Szklarnie
Las tropikalny w centrum Warszawy

SZKLARNIE są dostępne w maju
codziennie i w dni świąteczne z wyjątkiem poniedziałków
w godz.10.00 – 20.00.

Kasy są czynne do godz. 19.00
Ostatnie wejście do szklarni o godz. 19.20

W ramach biletu wstępu zapraszamy na
weekendowe spacery z edukatorami
w soboty i niedziele o godz. 13.00





Realizowane projekty z Funduszy Europejskich

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny. Przeglądając tę stronę, zgadzasz się na używanie przez nas plików cookie.