Aster gawędka

Aster gawędka należy do rodziny astrowatych, złożonych (Asteraceae, Compositae). Jest gatunkiem zachodnioeuropejskim, środkowoeuropejskim i zachodniosyberyjskim, związanym z suchym, ciepłym, zasadowym podłożem. 

W Polsce jest gatunkiem charakterystycznym dla muraw kserotermicznych, zwłaszcza dla zespołu omanu wąskolistnego (Inuletum ensifoliae). Najczęściej występuje na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, poza tym na Wyżynie Małopolskiej, w Górach Świętokrzyskich, w dorzeczu dolnej Wisły oraz na Pomorzu Wschodnim i w Wielkopolsce. 

Spotkamy go na suchych, ciepłych, słonecznych wzgórzach, w widnych lasach i zaroślach oraz na ich obrzeżach, na podłożu zasobnym w węglan wapnia. Aster gawędka jako składnik muraw kserotermicznych jest zagrożony wskutek sukcesji drzew i krzewów oraz gospodarczego użytkowania muraw.

Aster gawędka jest byliną do 60 cm wysokości, o czerwono nabiegłej, szorstko owłosionej łodydze. Liście zwykle też są szorstko owłosione. Kwiatostanem jest podbaldach złożony z nielicznych koszyczków, o średnicy do 5 cm. Kwiaty zewnętrzne, języczkowate, niebieskie lub fioletowo nabiegłe, mają długość do 2 cm, w środku są żółte kwiaty rurkowate.Aster gawędka kwitnie na ogół od sierpnia do września. Zapylany jest przez motyle i muchówki. Owocem jest niełupka, do 4 mm długości, opatrzona do 6 mm długim, białym lub rudym puchem kielichowym.

Aster gawędka w uprawie

Aster gawędka jest również gatunkiem uprawianym – jednak pamiętajmy, że żadnych części tej rośliny nie wolno nam pozyskiwać z natury bez stosownego zezwolenia. Roślina ta uprawiana w ogrodach jako bylina ozdobna, z czasem rozrasta się, tworząc większe skupienia.

Aster gawędka może być uprawiany na rabatach bylinowych i w ogrodach skalnych, a także świetnie nadaje się do nasadzeń naturalistycznych. Czasami wykorzystywany jest na kwiat cięty. W uprawie konieczne jest stanowisko słoneczne, gleba żyzna, przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna, o odczynie obojętnym lub zasadowym. 

Znane są ogrodowe odmiany astra gawędki, dostępne w handlu. Niestety, nie wszystkie są dostatecznie mrozoodporne. Kupując rośliny należy zwracać na to uwagę (w opisie odmiany), albo liczyć się ze stratą roślin po mroźnej zimie.

---

Izabella Kirpluk, kurator kolekcji ekologicznych oraz działu Flory Niżowej Polski (do 2022 roku).

Porcje wiedzy z cyklu „Rośliny chronione” przygotowuje dla Was Izabella Kirpluk, która w Ogrodzie Botanicznym była kuratorem kolekcji ekologicznych oraz działu Flory niżowej Polski. Od 1987 roku zajmuje się chronionymi i zagrożonymi gatunkami, opiekując się kolekcją tych roślin w Ogrodzie, biorąc udział w badaniach prowadzonych przez Ogród na Suwalszczyźnie i badaniach w Puszczy Kampinoskiej. Od 1992 roku prowadzi prace badawcze nad florą siedlisk antropogenicznych Puszczy Kampinoskiej, a od 2011 zajmuje się gatunkami inwazyjnymi na tych siedliskach.