Bieluń dziędzierzawa

Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium), gatunek należący do rodziny psiankowatych (Solanaceae). 

W Polsce występuje pospolicie na niżu, natomiast rzadziej jest spotykany w niższych położeniach górskich. Dość często znajdziemy go na siedliskach ruderalnych, takich jak przydroża, przypłocia, przychacia, nieużytki. Występuje też w uprawach polnych, zwłaszcza okopowych i w uprawach ogrodowych. 

Pochodzenie tej rośliny nie jest jasne. Plants of the World Online – strona Królewskiego Ogrodu Botanicznego Kew podaje jako miejsce jej pochodzenia – obszar od Teksasu do Ameryki Środkowej. Do Europy bieluń dziędzierzawa został zawleczony z wełną lub soją. Po raz pierwszy był notowany w 1584 roku. W Polsce pierwsze znaleziska pochodzą z 1613 i 1652 roku.

U nas gatunek ma status kenofita, czyli – obcego gatunku we florze, przybyłego po odkryciu Ameryki. Nie wkracza do zbiorowisk naturalnych czy półnaturalnych – więc określamy go mianem epekofita, gatunku zadomowionego na siedliskach antropogenicznych.

Bieluń dziędzierzawa jest okazałą rośliną roczną, dorasta do 100 (a nawet 150) cm wysokości. Ma widlasto rozgałęzioną, delikatnie owłosioną łodygę. Jego liście są duże – o szerokości do 10 cm, długości do 20 cm, grubo zatokowo ząbkowane. Kwiaty wyrastają w rozwidleniach łodygi, na krótkich szypułkach. Korona jest biała, lejkowata, o rurce do 10 cm długiej, górą talerzykowato rozszerzona, o 5 zaostrzonych łatkach.

Z miękko, kolczasto owłosionej zalążni rozwija się duża, do 5 cm długości, jajowata torebka. Cała pokryta jest sztywnymi kolcami i pęka 4 klapami, wysypując duże nasiona. Nasiona są czarne lub brązowe, z charakterystycznym siatkowatym wzorem (widocznym na zdjęciu). Nasiona wysypują się stopniowo, a mogą pozostawać w owocu do zimy. 

Bieluń dziędzierzawa kwitnie od lipca do września (a w sprzyjających warunkach nawet później), przy czym w miesiącach jesiennych widzimy na roślinie zarówno kwiaty jak i owoce. Bieluń dziędzierzawa we wszystkich organach zawiera duże ilości alkaloidów tropanowych: hioscyjaminę i skopolaminę. 

Jest rośliną silnie trującą, a przy tym wykorzystywaną w celach leczniczych. Surowcem są głównie liście, czasami nasiona. Ma działanie przeciwastmatyczne, uspokajające, przeciwbólowe (również odurzające).

Alkaloidy tropanowe zawarte w roślinie powodują przyspieszenie czynności serca, zmniejszenie napięcia mięśni gładkich i wydzielania potu oraz rozszerzają źrenice. Skopolamina działa też depresyjnie oraz nasennie na ośrodkowy układ nerwowy. W większych dawkach wywołuje halucynacje, które mogą trwać przez kilka godzin.

Musimy pamiętać, że bieluń dziędzierzawa jest bardzo toksyczny. Niestety, przypadkowe i umyślne przypadki śmiertelne są podobno dosyć częste. Roślina ma nieprzyjemny zapach, szczególnie liście intensywnie, odrażająco pachną, więc już sam zapach powinien być dla nas ostrzeżeniem.