Pasternak zwyczajny

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa) jest rośliną, którą część z nas kojarzy jako warzywo, ale mało kto wie, że naprawdę rośnie blisko nas i mijamy go niemal codziennie. Uznawany jest za gatunek rodzimy albo archeofit (dawny przybysz).

W Polsce występuje pospolicie na niżu i w niższych partiach gór. Rośnie na przydrożach, nieużytkach, miedzach, łąkach, terenach kolejowych i poprzemysłowych. Należy do gatunków światłożądnych i ciepłolubnych. Lubi żyzne gleby, zawierające wapń i potas.

Bardzo łatwo można go znaleźć wśród innych roślin ze względu na charakterystyczną, żółtozieloną barwę pędów i liści. Płatki korony ma złocistożółte, więc jak kwitnie – jest jeszcze lepiej widoczny.

Pasternak zwyczajny pochodzi z młodszej epoki kamiennej być może był już wtedy uprawiany, a na pewno był spożywany. Do czasu sprowadzenia ziemniaków do Europy, stanowił powszechnie używane w jadłospisie warzywo.

Jest rośliną dwuletnią, w pierwszym roku pojawiają się pojedynczo pierzaście złożone liście, w drugim roku zakwita. Łodygę ma bruzdowaną, przynajmniej dołem owłosioną, do 120 cm wysoką.

Kwiatostanem jest złożony baldach (roślina należy do rodziny baldaszkowatych, selerowatych Umbelliferae, Apiaceae). Kwiaty zapylane są przede wszystkim przez muchy i chrząszcze. Owoce – to rozłupnie, rozpadają się na dwie spłaszczone, szeroko eliptyczne rozłupki. 

Korzeń ma stosunkowo dużą wartość odżywczą, trzykrotnie większą niż marchew. Uprawiana jest jego odmiana. Jest bardzo odporny na szkodniki i choroby. Jadalny, mięsisty korzeń, słodkawy w smaku i mocno pachnący, był (i gdzieniegdzie jest) używany jako jarzyna, dodatek do zup i sałatek, a także jako pasza. 

Niestety przy zbiorze pasternaku zawarty w nim olejek eteryczny może spowodować oparzenia skóry (fotouczulenie). Pasternak jest również rośliną leczniczą. Wykorzystywane są jego korzenie i owoce, jak również przetwór – olejek pasternakowy. Surowce zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, furanokumaryny.

Olejek pasternakowy ma zastosowanie w przemyśle spożywczym. Korzeń pasternaku był używany jako środek moczopędny oraz przy dolegliwościach żołądkowych. Potas zawarty w pasternaku wpływa na obniżenie poziomu wody w organizmie oraz reguluje krążenie.

Pasternak pobudza trawienie, działa też uspokajająco. Jego owoce stosowano w leczeniu gruźlicy. Pasternak zwyczajny jest też wspaniałą rośliną miododajną