Jasnota biała i purpurowa

To dwa gatunki z rodzaju jasnota (Lamium). Rodzaj Lamium należy do rodziny jasnotowatych, wargowych (Lamiaceae, Labiatae). Jasnota purpurowa jest archeofitem, czyli dawnym przybyszem we florze. Pochodzi z północno-wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Występuje tam w ciepłolubnych lasach i zaroślach. W Europie jasnota purpurowa znana jest od neolitu, a na ziemiach polskich przynajmniej od wczesnego średniowiecza.

U nas jest rośliną pospolicie występującą na niżu i w niższych położeniach górskich. Rośnie na żyznych, dość wilgotnych glebach. Spotykana jest zarówno na siedliskach segetalnych takich jak pola czy ogrody, jak i na ruderalnych – na trawnikach, przydrożach, nieużytkach, przychaciach, wysypiskach, terenach kolejowych i przemysłowych.

Jest rośliną roczną lub dwuletnią, często fioletowo nabiegłą, o charakterystycznym, niezbyt przyjemnym zapachu. Łodygę ma rozgałęzioną, pokładającą się lub wzniesioną, od 10 maksymalnie do 30 cm, czterokanciastą. Liście są parami nakrzyżległe, ogonkowe, z wyjątkiem górnych, które są prawie siedzące.

Kwiaty o koronie różowej lub jasnopurpurowej zebrane są po kilka w nibyokółki. Wnętrze dolnej wargi korony posiada piękny ciemnoróżowy wzorek, który podpowiada owadom miejsce lokalizacji nektaru. Znajduje się on w wygiętej rurce, która jest wyściełana drobnymi włoskami, a ich zadanie polega na zapobieganiu wysychaniu nektaru. Kwitnienie trwa zazwyczaj od kwietnia do października, a przy braku mrozów także w okresie zimowym.

Jest rośliną zarówno pyłkodajną, jak i nektarodajną. Po nektar sięgnąć mogą trzmiele lub pszczoły samotnice o długich języczkach. Owockami jasnoty są rozłupki do 2,5 mm długie.

Jasnota purpurowa znajduje zastosowanie w lecznictwie ludowym jak i w kosmetyce. Zawiera szereg cennych substancji m.in. związki irydoidowe, które mają właściwości antybiotyczne, przeciwzapalne, uspokajające, przeciwgrzybicze oraz wzmagają wydzielanie soku żołądkowego. Natomiast w kosmetyce związki te mają działanie ściągające, działanie przeciwzapalne, przyspieszanie gojenia ran oraz likwidowanie obrzęków.