Jasnota biała

Jasnota biała, roślina jasnoty białej (Lamium album) przypomina swym wyglądem znaną powszechnie pokrzywę zwyczajną (Urtica dioica) i często jest z nią mylona, dopóki nie zakwitnie. Roślina ta jest archeofitem, czyli starym przybyszem, pochodzenia irano-turańsko-eurosyberyjskiego.

W Europie pojawiła się już we wczesnym średniowieczu. Jest gatunkiem ruderalnym, rośnie na przydrożach, nieużytkach, przychaciach, rumowiskach itp. miejscach. Preferuje miejsca nasłonecznione i żyzne gleby, bogate w próchnicę i związki azotowe. 

Jasnota biała nie posiada też parzących włosków, tak charakterystycznych dla pokrzywy. Owłosienie liści jest delikatne. Łodyga jasnoty jest czterokanciasta, w odróżnieniu do okrągłej w przekroju lodygi pokrzywy. 

Podczas kwitnienia (od kwietnia do października) widzimy typowe dla rodziny jasnotowatych, wargowych (Lamiaceae, Labiatae) kwiaty. Biała, dość duża (do 2,5 cm) dwuwargowa korona ma na dolnej wardze żółtawe „wskaźniki” ułatwiające owadom drogę do nektaru, który znajduje się wewnątrz kwiatu, w rurce korony.

Kwiaty zapylane są przez owady z rzędu błonkoskrzydłych. Owoc – rozłupnia, rozpada się na 4 rozłupki, które zaopatrzone są w elajosomy (ciałka mrówcze), stanowiące pokarm dla mrówek. Mrówki przyczyniają się do rozsiewania (myrmekochoria) jasnoty białej na znaczne odległości.

Owocki jasnoty są też rozsiewane przez wiatr (anemochoria).

Jasnota biała ma zastosowanie w farbiarstwie – z pędów tej rośliny otrzymuje się żółty barwnik. Jest też rośliną leczniczą. Do celów medycznych zbierane są przede wszystkim kwiaty.

Zawierają one olejek eteryczny, garbniki, śluz, cukry, saponiny, flawonoidy i inne związki. Kwiaty mają działanie przeciwkrwotoczne, powlekające oraz przeciwzapalne. Stosowane są w zaburzeniach miesiączkowania, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Ułatwiają usuwanie szkodliwych metabolitów, używane są od dawna jako środek „czyszczący” krew, szczególnie u dzieci. W lecznictwie ludowym kwiaty stosowane były m.in. przeciw kaszlowi, a wywar z liści polecano chorym na serce. Jasnota biała jest cenną rośliną miododajną.