Nostrzyk żółty

Nostrzyk żółty (Melilotus officinalis) jest jednym z ośmiu gatunków nostrzyków, które można spotkać w Polsce. Należy do rodziny motylkowatych, bobowatych (Papillionaceae, Fabaceae). 

Nostrzyk żółty uznawany jest za takson rodzimy lub trwale zadomowiony. Część badaczy uważa, że ma on w Polsce status archeofita, czyli obcego gatunku najwcześniej u nas zadomowionego.  Obok nostrzyka białego (M. alba) jest on najczęściej spotykanym w Polsce nostrzykiem, dość pospolicie występującym u nas na niżu i w niższych położeniach górskich. 

Rośnie na łąkach, miedzach, w zaroślach, na żwirowiskach, a także na różnych siedliskach ruderalnych, przede wszystkim na terenach kolejowych (wierzchowinach nasypów, torowiskach, rampach itp.), nieużytkach, rumowiskach i przydrożach.

Jest gatunkiem charakterystycznym dla rzędu Onopordetalia acanthii i zespołu Echio-Melilotetum, czyli jest składnikiem ciepłolubnych zbiorowisk wysokich bylin ruderalnych wytrzymałych na suszę. Jest też gatunkiem światłożądnym, wytrzymałym nie tylko na suszę, ale i na mróz.

Jest rośliną dwuletnią lub roczną, o łodygach wzniesionych lub podnoszących się, nawet do 1,5–2 m wysokości, zwykle silnie rozgałęzionych. Jego liście są trójlistkowe, piłkowane na brzegach.

Niewielkie kwiaty (5 – 6,5 mm) koloru żółtego rozwijają się w długich, luźnych gronach. Pojawiają się już w czerwcu, a kwitnienie trwa nawet do października. Zapylane są przez owady. Owocem jest jajowaty strąk, długości 3–4 mm, 1 lub 2-nasienny.

Nostrzyk żółty charakteryzuje się silnym i przyjemnym zapachem kumaryny (kojarzącym się z zapachem świeżego siana). Jest też rośliną miododajną, kosmetyczną i leczniczą. Surowcem leczniczym są świeże lub suszone liście i kwitnące pędy, które zawierają przede wszystkim związki kumarynowe, melilotynę, fenolokwasy, monoterpeny, saponiny i flawonoidy.

Nostrzyk żółty stosowany jest jako środek przeciwobrzękowy, wzmacniający żyły. Ma też działanie przeciwzapalne, przyspiesza gojenie się ran, zwiększa napięcie mięśni gładkich i zwęża naczynia krwionośne. Wyciągi stosowane są w leczeniu niewydolności żylnej i limfatycznej, łamliwości naczyń włosowatych, żylakach, świądzie, skurczach łydek, ostrych atakach hemoroidów.

Dostępne są preparaty do stosowania miejscowego oraz doustne w leczeniu łagodnych zaburzeń snu i pracy układu trawiennego. Preparaty z nostrzyka możemy stosować wewnętrznie tylko pod ścisłą kontrolą lekarza.

Składnikiem ziela nostrzyka, które ma największe znaczenie, jest kumaryna.To ona wykazuje działanie przeciwobrzękowe, przeciwwysiękowe oraz przyspiesza gojenie ran. Zwiększa też przepływ żylny oraz limfatyczny i zmniejsza przepuszczalność naczyń kapilarnych. Może być stosowana w niewielkich dawkach, natomiast w dużych dawkach jest toksyczna.

Natomiast nostrzyk stosowany zewnętrzne jest zasadniczo bezpieczny, choć może dojść do skórnych reakcji alergicznych. W medycynie ludowej był stosowany jako zioło rozmiękczające w stanach zapalnych skóry, w postaci kataplazmów na rany, wrzody i czyraki, a także w nerwobólach. 

Wywary z ziela mogą być stosowane do przemywania oczu w zapaleniu spojówek, do płukania jamy ustnej i kąpieli. Suche liście są aromatycznym dodatkiem do serów i tytoniu.

Nostrzyk żółty jest rośliną pastewną i stosowaną na kiszonki. Wykorzystywany jest także jako zielony nawóz, podobnie jak wiele innych gatunków z rodziny motylkowatych. Zapach ziela nostrzyka podobno odstrasza mole.