Mandragora

Przedstawimy niezwykłą roślinę – mandragorę lekarską (Mandragora officinarum, M.acaulis, M.vernalis, Atropa mandragora), którą możecie Państwo zobaczyć w kolekcji Roślin Leczniczych i działu Systematyki. Dziko występuje w Północnych Włoszech i zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego, ale spotykana jest również w innych krajach śródziemnomorskich.

fot. plant illustration org

Jest rośliną należącą do rodziny psiankowatych (Solanaceae), byliną o bardzo skróconej łodydze i charakterystycznym grubym, mięsistym, do 60 cm długości, często rozwidlonym korzeniu.

fot. Wellcome Library, Londonn/CC BY 4.0

Ta niepozorna roślina wykształciła wyjątkowy człowiekopodobny korzeń zwany Alrauną. Dzięki narkotycznym i psychodelicznym właściwościom uważana była niegdyś za roślinę magiczną. W czym tkwi jej moc? 

To właśnie korzeń zwany alrauną jest źródłem legend dotyczących tej rośliny.

Mandragora lekarska (Mandragora officinarum, M.acaulis, M.vernalis, Atropa mandragora)
fot. I. Kirpluk

Niegdyś w osobliwej formie korzeni spichrzowych doszukiwano się kształtu człowieka (mężczyzny lub kobiety). Dlatego uznawano mandragorę za symbol płodności i przypisywano jej magiczne moce. 

Mandragora zawiera również trujące alkaloidy tropanowe – hioscyjaminę, skopolaminę i atropinę – o działaniu narkotycznym, znieczulającym, nasennym i rozkurczowym.

Mandragora lekarska (Mandragora officinarum, M.acaulis, M.vernalis, Atropa mandragora)
fot. I. Kirpluk

Użytkownika mogła wprowadzić w stan delirium, który charakteryzował się niezwykle wyraźnymi wizjami, których nie sposób było odróżnić od rzeczywistości. To sprawiło, że wokół mandragory narosły legendy – o magicznym korzeniu i stosowaniu jej przez czarownice.

Z rękopisu De Materia Medica Dioscuridesa z VII wieku. 
fot. Domena publiczna/WikiCommons

Z rośliną nie należy jednak eksperymentować. Wizje po spożyciu mandragory, podobno są bardzo przytłaczające, a uczucie dysocjacji, czyli oddzielenia ciała od świata rzeczywistego, jest bardzo nieprzyjemne.

Mandragora lekarska (Mandragora officinarum, M.acaulis, M.vernalis, Atropa mandragora) fot. Ogród Botaniczny UW

Duża zmienność w zawartości alkaloidów w częściach rośliny przekłada się na bardzo duże ryzyko nadużycia. Może to doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet śmierci! 

Krótkoogonkowe liście, za młodu pokryte kędzierzawymi włoskami na nerwach, zebrane są w czasie kwitnienia rośliny w rozetę.

Kwiaty są 5-krotne, o koronie dzwonkowatej, zielonkawobiałej, długości do 3 cm i średnicy do 25 mm. Osadzone są pojedynczo i pojawiają się wraz z liśćmi.

Mandragora lekarska na stanowiskach naturalnych kwitnie od końca lutego do początku kwietnia. W naszych warunkach kwitnie od kwietnia do czerwca (czasem wcześniej).

Szypułki kwiatowe w czasie kwitnienia zwykle są bardzo krótkie, a w czasie owocowania bardzo się wydłużają.

Owocem jest kulista jagoda o średnicy do 3 cm, żółta, o nieprzyjemnej woni.

Mandragora dobrze rośnie w żyznej, próchnicznej, przepuszczalnej glebie, w półcienistych i cienistych miejscach.

Rozmnażana jest z nasion.

Mandragora nie grzeszy wzrostem, jest niepozorna, a wielu uzna, że jej uroda też jest dyskusyjna. Otóż nie w wyglądzie, a przynajmniej nie w nadziemnych częściach rośliny, leży jej siła. Z korzenia przygotowywano naszyjniki zwane alraunami.

Korzeń mandragory trafił również do popkultury – uczennice i uczniowie Hogwartu podczas zielarstwa, chronili swoje uszy nausznikami..

Wraz z rokiem tematycznym – Detektywistyczny Botaniczny – prowadzimy cykl o roślinach zagadkowych, tajemniczych, niebezpiecznych, zaskakujących i fascynujących.

Tą historią podzieliła się Anna Albin → przyrodniczka, ekolożka i edukatorka z Pracowni Edukacji Ogrodu Botanicznego UW.

Ogród Botaniczny
Uniwersytetu Warszawskiego

Aleje Ujazdowskie 4
00-478 Warszawa

Magiczny Botaniczny
Cztery Żywioły

ZIMOWY OGRÓD
9.11.2024 r. – 16.02.2025 r.
Serdecznie zapraszamy!
Bilety na stronie www.lumagica.pl

Szklarnie zimą
Las tropikalny w centrum Warszawy

SZKLARNIE są czynne
w weekendy i dni świąteczne
w godzinach 10.00 – 15.00.
Kasy są czynne do godziny 14.00.
Instytucje wspierające

Używamy plików cookie, aby poprawić komfort korzystania z naszej witryny. Przeglądając tę stronę, zgadzasz się na używanie przez nas plików cookie.